Jangan'ın Hikayesi (Yasak Şehir, Beijing, Çin)

Yasak Şehir, Çin'in başkenti Pekin'in kalbinde yer alan kırmızı duvarlar ve sarı sırlı çatı kiremitlerinden oluşan büyük bir bölgedir. Adından da anlaşılacağı üzere, bölge kendi başına bir mikro-şehirdir. 961 metre uzunluğunda ve 753 metre genişliğinde olan Yasak Şehir, 98 bina içeren 90'dan fazla saray yerleşkesinden oluşmakta ve 52 metre genişliğinde bir hendekle çevrilidir.



Yasak Şehir 500 yılı aşkın bir süre boyunca Çin'in siyasi ve ritüel merkezi olmuştur. Yasak Şehir, 1420 yılında tamamlanmasının ardından Ming (1368-1644) ve Qing (1644-1911) hanedanları döneminde 24 imparatora, ailelerine ve hizmetkârlarına ev sahipliği yapmıştır. Son sakini (aynı zamanda imparatorluk Çin'inin son imparatoru olan) Puyi (1906-67), 1925 yılında bölge Saray Müzesi'ne dönüştürüldüğünde kovuldu. Artık bir imparatorluk bölgesi olmasa da, her gün ortalama seksen bin ziyaretçisiyle Çin Halk Cumhuriyeti'nin en önemli kültürel miras alanlarından biri ve en çok ziyaret edilen müzesi olmaya devam etmektedir.



İnşaat ve yerleşim
Yasak Şehir'in inşası, Ming hanedanının kurucusu Zhu Yuanzhang'ın dördüncü oğlu Zhu Di'nin 1402 yılında kendisini Chengzu imparatoru (resmi unvanı) yapan skandal bir darbe planının sonucuydu. Chengzu imparatoru gücünü pekiştirmek için başkenti ve kendi ordusunu Çin'in güneydoğusundaki Nanjing'den Pekin'e taşıdı ve imparatorluğun yeni kalbi Yasak Şehir'i inşa etmeye başladı.



Mançu imparatorluk ailesi burada yaşamaya ve yönetmeye devam ettiğinden, 1644 yılında Qing hanedanlığının kurulması Yasak Şehir'in önemli statüsünü azaltmadı. Tamamlanmasından bu yana büyük bir değişiklik yapılmamış olsa da, bölge yirminci ve birinci yüzyılda çeşitli tadilatlardan ve küçük inşaatlardan geçmiştir. Yasak Şehir bir tören, ritüel ve yaşam alanı olduğundan, yerleşimini tasarlayan mimarlar Konfüçyüsçü ideolojide yer alan ve yüzyıllar boyunca Çin sosyal yapısını bir arada tutan ideal kozmik düzeni takip etmişlerdir. Bu düzen, bu mikro-şehirdeki tüm faaliyetlerin katılımcıların sosyal ve ailevi rollerine uygun bir şekilde yürütülmesini sağlamıştır. İmparatorluk saray törenleri veya yaşam döngüsü ritüelleri gibi tüm etkinlikler, etkinliklerin özelliklerine bağlı olarak sofistike saraylarda gerçekleştirilirdi. Benzer şekilde saray, Yasak Şehir'in sakinlerini kesinlikle imparatorluk ailesindeki konumlarına göre belirlerdi.

Mimari tarz da bir hiyerarşi anlayışını yansıtmaktadır. Her yapı, Çin sosyal yapısında farklı rütbelerdeki binalar için belirli tasarımları belirleyen bir on birinci yüzyıl el kitabı olan Mimari Yöntemler veya Devlet Binası Standartları Üzerine İnceleme'ye (Yingzao fashi) uygun olarak tasarlanmıştır.



Kamusal ve özel yaşam
Yasak Şehir'de kamusal ve evsel alanlar net bir şekilde ayrılmıştır. Güney yarısı ya da dış avlu, insanüstü ölçekte görkemli saray yerleşkelerini içerir. Bu dış avlu devlet işlerinin yürütüldüğü alana aitti ve sadece erkekler bu alana girebiliyordu. İmparatorun resmi kabul salonlarını, dini ritüellerin ve devlet törenlerinin yapıldığı yerleri ve ayrıca ana giriş olarak hizmet veren merkezi eksenin güney ucunda bulunan Meridyen Kapısı'nı (Wumen) içeriyordu.



Meridyen Kapısı'nı geçtikten sonra, hemen Yüce Uyum Salonu'nun (Taihedian) önünde beyaz mermer taşlarla döşeli muazzam bir avluya girilir. Ming Hanedanlığı döneminden beri memurlar saat 3'ten önce Meridyen Kapısı'nın önünde toplanır ve imparatorun saat 5'te başlayacak kabulünü beklerdi.



Dış avlu erkekler için ayrılmışken, iç avlu imparatorluk ailesine adanmış evsel alandır. İç avlu, Yasak Şehir'in kuzey kısmındaki sarayları içerir. Burada en önemli üç saray şehrin merkezi ekseniyle aynı hizadadır: Göksel Saflık Sarayı (Qianqinggong) olarak bilinen imparatorun ikametgahı güneyde yer alırken, imparatoriçenin ikametgahı olan Dünyevi Huzur Sarayı (Kunninggong) kuzeydedir. İmparatorluk düğünleri ve aile törenleri için daha küçük bir kare bina olan Göksel ve Yersel Birlik Salonu (Jiaotaidian) bu iki sarayın arasında yer almaktadır.



Göksel Saflık Sarayı, imparatorun yüce statüsünü simgeleyen büyük bir saray binası olmasına rağmen, özel faaliyetlerin rahatça yürütülmesi için çok büyüktü. Bu nedenle, 18. yüzyılın başlarında Qing imparatoru Yongzheng'in ikametgahını ana eksenin batısındaki daha küçük Zihinsel Yetiştirme Salonu'na (Yangxindian) taşımasının ardından, Göksel Saflık Sarayı törensel kullanım için bir alan haline geldi ve sonraki tüm imparatorlar Zihinsel Yetiştirme Salonu'nda ikamet etti.



İmparatorun eşlerinin konutları iç avludaki üç büyük sarayı çevrelemektedir. Her iki tarafta, eski Çin felsefesinin sekiz trigramından biri olan K'un "☷" şeklini oluşturan altı özdeş, duvarlı saray yerleşkesi bulunmaktadır. Anne ve toprağın sembolüdür ve dolayısıyla bu sarayların sakinlerinin oynaması gereken uygun kadınsı rollerin bir metaforudur. Ancak bu mimari ve felsefi simetri, İmparatoriçe Dowager Cixi'nin (1835-1908) 1874'te kırkıncı, 1884'te ellinci doğum günü için iç avlunun batı kısmındaki Ebedi Bahar Sarayı (Changchungong) ve Toplanmış Zarafet Sarayı'nı (Chuxiugong) yenilemesiyle temelden değişmiştir. Yenileme, altı saray yerleşkesinin orijinal düzenini dörde dönüştürerek sembolik trigramın şeklini bozdu ve o dönemde Çin ataerkil otoritesinin gevşemiş kontrolünü ima etti.

İç avlunun doğu ve batı tarafları emekli imparator ve dul imparatoriçe için ayrılmıştı. İmparator Qianlong (hükümdarlık dönemi 1735-96) emeklilik sonrası sarayı olan Hoş Uzun Ömür Salonu'nu (Leshoutang) Yasak Şehir'in kuzeydoğu köşesine inşa etti. Bu, imparatorluk bölgesindeki son büyük yapıydı. Eski nesil için yapılan bu saray yerleşkelerine ek olarak, iç avlunun doğu ve batı taraflarında imparatorluk ailesinin dini faaliyetleri için Ming hanedanlığı döneminde inşa edilen Budist ve Taoist tapınakları gibi yapılar da bulunmaktadır. Mançular bu yapıların çoğunu korumuş ancak kendi şamanik inançları için de mekânlar eklemişlerdir.



Günümüzde Yasak Şehir
Bugün Yasak Şehir hala değişiyor. Modern bir müze ve tarihi bir alan olarak müze, yapıları koruyarak ve saray yerleşkelerinin iç mekanlarını restore ederek ve bazı durumlarda küçük saray binalarını ve koridorları imparatorluk koleksiyonlarının enfes sanat eserleri için sergi galerilerine dönüştürerek bir denge kurmaktadır. Birçokları için Yasak Şehir, Çin'in geçmişi için bir zaman kapsülü ve halkın bu eski kültürün tarihini ve güzelliğini öğrenmesi ve takdir etmesi için bir eğitim enstitüsüdür.


- Dr. Ying-chen Peng'in çalışmalarından çevrilmiştir.
- Khan Academy'e teşekkürler.